محاسبه درست یعنی آرامش برای کارفرما و کارگر
یکی از پرچالشترین بخشهای حقوق و دستمزد، محاسبه اضافهکاری، شبکاری و جمعهکاری است. بسیاری از کارفرماها و حسابداران به دلیل اشتباه در این محاسبات، دچار اختلاف با کارکنان یا حتی جرایم اداره کار میشوند. در این مقاله به زبان ساده و بر اساس قانون کار ایران (آپدیت ۱۴۰۴)، نحوه دقیق محاسبه این سه بخش را برای کارگران و کارمندان دولت بررسی میکنیم.
📘 اگر میخواهید محاسبه حقوق و مزایا را بهصورت عملی یاد بگیرید، پیشنهاد میکنیم در دوره آموزش حقوق و دستمزد حسابدارشو شرکت کنید.
۱. تعریف اضافهکاری، شبکاری و جمعهکاری
اضافهکاری چیست؟
هر ساعتی که کارگر بیش از ساعت کاری قانونی (۴۴ ساعت در هفته یا ۸ ساعت در روز) کار کند، اضافهکار محسوب میشود.
- شرط قانونی: با رضایت کارگر و موافقت کارفرما.
- حداکثر مجاز: ۴ ساعت در روز (مگر در شرایط خاص).
شبکاری چیست؟
طبق ماده ۵۸ قانون کار، کار بین ساعات ۲۲ شب تا ۶ صبح شبکاری محسوب میشود.
- شرط قانونی: شامل همه کارکنانی میشود که در این بازه زمانی مشغول هستند.
جمعهکاری چیست؟
اگر کارگر در روز جمعه (روز تعطیل هفتگی) مشغول به کار شود، مشمول جمعهکاری است.
- شرط قانونی: برای جبران باید ۴۰٪ اضافه بر مزد روزانه پرداخت شود یا یک روز استراحت جایگزین داده شود.
۲. فرمول محاسبه اضافهکاری
طبق ماده ۵۹ قانون کار، مزد هر ساعت اضافهکاری برابر است با ۱.۴ برابر مزد ساعتی.
فرمول:
مزد هر ساعت اضافهکاری = مزد ساعتی × ۱.۴
مثال:
فرض کنید حقوق ماهانه یک کارگر ۱۲ میلیون تومان است و او ۲۰ ساعت اضافهکاری دارد.
- مزد ساعتی = ۱۲,۰۰۰,۰۰۰ ÷ ۲۲۰ = ۵۴,۵۴۵ تومان
- مزد اضافهکاری = ۵۴,۵۴۵ × ۱.۴ × ۲۰ = ۱,۵۲۷,۲۶۰ تومان
۳. فرمول محاسبه شبکاری
طبق قانون، برای هر ساعت کار در بازه ۲۲ تا ۶ صبح، ۳۵٪ اضافه بر مزد ساعتی باید پرداخت شود.
فرمول:
مزد هر ساعت شبکاری = مزد ساعتی × ۱.۳۵
مثال:
کارگری با حقوق ماهانه ۱۰ میلیون تومان، ۳۰ ساعت شبکاری دارد.
- مزد ساعتی = ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ ÷ ۲۲۰ = ۴۵,۴۵۴ تومان
- مزد شبکاری = ۴۵,۴۵۴ × ۱.۳۵ × ۳۰ = ۱,۸۳۶,۸۹۰ تومان
۴. فرمول محاسبه جمعهکاری
طبق ماده ۶۲ قانون کار، جمعهکاری برابر است با ۴۰٪ اضافه بر مزد روزانه یا یک روز استراحت جایگزین.
فرمول:
مزد جمعهکاری = مزد روزانه × ۱.۴
مثال:
کارگری با حقوق ۱۳ میلیون تومان، در یک ماه دو جمعه کار کرده است.
- مزد روزانه = ۱۳,۰۰۰,۰۰۰ ÷ ۳۰ = ۴۳۳,۳۳۳ تومان
- مزد جمعهکاری = ۴۳۳,۳۳۳ × ۱.۴ × ۲ = ۱,۲۱۳,۳۳۳ تومان
۵. تفاوت محاسبه برای کارمندان دولت و کارگران بخش خصوصی
⚠️ نکته: در بخش دولتی معمولاً دستورالعمل داخلی سازمانها تعیینکننده میزان دقیق اضافهکار است و ممکن است سقف ماهانه داشته باشد.
۶. جدول خلاصه نرخهای قانونی ۱۴۰۴
۷. اشتباهات رایج در محاسبه این موارد
- نداشتن توافق کتبی برای اضافهکاری → باعث اختلاف حقوقی میشود.
- عدم ثبت دقیق ساعات کاری در سیستم حضور و غیاب.
- محاسبه شبکاری بدون درنظر گرفتن نرخ ۳۵٪.
- در هم آمیختن جمعهکاری با اضافهکاری (دو مورد جدا هستند).
- عدم محاسبه مالیات و بیمه برای اضافهکاریها.
🎓 تمام این موارد بهصورت عملی در نرمافزارهای حقوق و دستمزد در دوره آموزشی حسابدارشو آموزش داده میشود تا در محاسبات خود هیچ خطایی نداشته باشید.
۸. سوالات متداول (FAQ)
❓ آیا اضافهکاری شامل بیمه و مالیات میشود؟
✅ بله، طبق قانون تأمین اجتماعی، اضافهکاری جزو مزایای مشمول بیمه است و باید در لیست حقوق درج شود.
❓ اگر کارگر در شب جمعه اضافهکار کند، مزد چگونه محاسبه میشود؟
✅ در این حالت، مزد شبکاری (۳۵٪) و جمعهکاری (۴۰٪) با هم جمع میشوند.
❓ آیا کارفرما میتواند بدون رضایت کارگر او را مجبور به اضافهکاری کند؟
❌ خیر، اضافهکاری باید با رضایت کتبی کارگر انجام شود.
❓ حداکثر ساعت مجاز اضافهکاری چقدر است؟
✅ طبق قانون، حداکثر ۴ ساعت در روز مگر در موارد خاص با مجوز وزارت کار.
۹. نتیجهگیری و پیشنهاد آموزشی
محاسبه صحیح اضافهکاری، شبکاری و جمعهکاری نهتنها از بروز اختلافات حقوقی جلوگیری میکند، بلکه باعث افزایش رضایت کارکنان و اعتماد کارفرما میشود. دانستن این فرمولها برای هر حسابدار و مدیر منابع انسانی ضروری است.
برای یادگیری کامل و گامبهگام محاسبات حقوق، بیمه و مزایا در نرمافزارهای حسابداری، پیشنهاد میکنیم در دوره حقوق و دستمزد حسابدارشو شرکت کنید و به یک حسابدار حرفهای تبدیل شوید.
📥 همچنین میتوانید چکلیست رایگان محاسبه حقوق و مزایا ۱۴۰۴ را از سایت دانلود کنید و همیشه همراه خود داشته باشید.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.